Evli çiftlerde hamile kalamamanın önemli bir sebebi sadece erkeğe bağlı sebeplerdir ve infertil çiftlerin %20’sinde görülür. Buna ek olarak %20-%40’lık bir hasta grubunda kadınla birlikte erkekte de sorun olabilir. Erkeklerde infertiliteye sebep olabilen birçok hastalık bulunmakta ise de önemli bir kısmı idiopatiktir, yani gerçek bir sebebe bağlanamaz.

Erkek faktör infertilitesini 4 ana gruba ayırabiliriz:

1. Hipotalamus – hipofiz bozuklukları: %1-%2 sıklıkla görülür. Endokrin hastalıklara bağlıdır. Doğuştan veya kazanılmış bir hastalığa bağlı olabileceği gibi sistemik hastalıklara bağlı da olabilir.

2. Primer Gonadal Bozukluklar: Görülme sıklığı %30-%40 arasındadır. Testisler ile ilgili doğuştan veya sonradan oluşan hastalıklara bağlı olan durumlardır.

3. Sperm Transportunda Bozukluklar: Bu durum erkek infertilite sebeplerinin %10-%20’sini oluşturur.

4. İdiopatik (Sebebi belli olmayan): %40-%50 olarak en sık sebeptir.

Erkek hastanın incelenmesi de kadın ile birlikte aynı zamanda başlamalıdır. Yani düzenli bir cinsel ilişkiye rağmen 1 yılının sonunda gebelik olmadığı durumlarda erkek de ilk olarak araştırılmalıdır. Detaylı bir öykü, fizik muayene ve ürolojik muayene sonrası ilk olarak sperm testi yapılması gerekir. Eğer anormal bir sonuç bulunursa 4 haftadan önce tekrar edilmemesi önemlidir.

Özellikle sperm konsantrasyonu 10 milyon/ml’nin altında olan, cinsel fonksiyon bozukluğu bulunan (cinsel istek azalması ve impotans gibi) infertil erkeklerde endokrin inceleme de yapılması önerilir. Özellikle başlangıç olarak FSH ve testosteron düzeyleri bakılmalı, gerekli durumlarda prolaktin, LH ve estradiol hormon ölçümleri de eklenmelidir.

Azospermisi (örnekte hiç sperm bulunmaması) veya sperm sayısı çok düşük olan (toplam sperm sayısı 5 milyon/ml’den az) erkeklerde genetik hastalıklar için kromozom incelemesi ve Y kromozomu mikrodelesyonu araştırması tüp bebek tedavisine başlamadan önce mutlaka yapılmalıdır.

Sperm değerlerini olumsuz etkileyen ve doğurganlığı azaltan durumlar:

Sigara: Sperm sayı ve hareketliliğini düşürür ve spermin normal yapısını bozar.

Alkol: Aşırı alkol alımı sperm sayısını düşürür ve anormal sperm üretimine yol açar.

Obezite: Testis ısısının artmasına ve sperm sayısının azalmasına yol açar.

Aşırı egzersiz: Hormon üretimini azaltarak infertiliteye sebep olabilir.

İlaçlar: Bazı tansiyon ve ülser ilaçları sperm sayısını düşürebilir ve cinsel isteği azaltabilir.

Testis ısısı: Erkeklerde testis ısısı vücut ısısından düşüktür. Testis ısısı artarsa sperm üretimi azalır. Yüksek ateş, sıcak ortamda çalışma, sauna ve dar pantolon giyme testis ısısını arttırabilir.

İntrauterin İnseminasyon (Aşılama)

İntrauterin inseminasyon veya halk arasındaki adıyla aşılama tedavisi erkek infertilitesinde çok uzun yıllardan beri kullanılmaktadır. Basit anlatımıyla yumurtlama dönemindeki kadının eşinden alınan spermlerin özel bir hazırlıktan geçirildikten sonrası rahim içine enjeksiyonudur. Aşılama tedavisi özellikle cinsel işlev bozukluklarında, retrograd ejakülasyonlarda (spermin geriye doğru idrar torbasına akması) ve sperm testinde hafif anormalliklerde tercih edilir. En başarılı sonuçlar toplam hareketli sperm sayısının 10 milyonun üzerinde ve normal şekilli sperm oranının %14’den yüksek olduğu çiftlerde görülürken, 1 milyonun altındaki sperm sayılarında çok nadiren gebelik elde edilir. Erkek faktör infertilitesinde her bir deneme başına gebelik oranı %3-%10 arasında değişir. 6 denemede toplam gebelik oranı %30’a kadar çıkabilir. Aşılamanın başarısı sperm sayısı dışında başka birçok faktöre de bağlıdır. Bunlar arasında kadının yaşı, infertilite süresi, gebeliğe engel başka sorunların olup olmadığı, tedavi sırasında olgunlaşan yumurta sayısı gibi durumlar sayılabilir.

Erkek İnfertilitesinde Tüp Bebek

Tüp bebek tedavisi ve özellikle mikroinjeksiyon (ICSI) erkek infertilite tedavisinde bir devrim yaratmıştır. Genel olarak bugün tüp bebek yapılan hastaların %35’inde tek sebep erkek faktörüdür ve bir diğer %18’inde de diğer faktörlerle birliktedir. Erkeğe bağlı sebeplerde tüp bebek tedavisinin başarı oranı diğer sebeplere bağlı nedenlerle aşağı yukarı aynıdır.